‘To the point’ in 2 minuten
Hieronder wordt in enkele korte paragrafen het belangrijkste omtrent de Zwarte bij en haar situatie weergegeven. Uitgebreidere informatie is verder op deze website terug te vinden.
Zwarte bij?
De Westerse honingbij (Apis mellifera) is een insectensoort welke heel divers is en over bijna de gehele Aarde terug te vinden is. Momenteel worden er binnen deze soort 25 ondersoorten onderscheiden, daarvan is de Zwarte bij (Apis mellifera mellifera), ook wel Mellifera genaamd, de ondersoort welke van nature Noord(west)-Europa als habitat heeft. Zij is met andere woorden de énige honingbij inheems in Vlaanderen. De Zwarte bij is een honingbij welke goed haar plan kan trekken waardoor zij zich dus perfect leent voor een extensieve imkerij zoals de hobby-imkerij.
Biodiversiteit
De honingbij is vanuit economisch standpunt een van de belangrijkste bestuivers. Naast economisch belangrijke gewassen (zoals fruit, koolzaad, …) neemt zij ook een groot deel van de bestuiving van wilde bloemen voor haar rekening, zo draagt zij bij aan de stabiliteit van onze ecosystemen en aldus het welzijn van onze planeet.
In een omgeving die onderhevig is aan continue evolutie is het behoud van diversiteit van een soort noodzakelijk om de overleving van die soort te bewerkstelligen. Daarom is het belangrijk dat er voor alle ondersoorten maatregelen ter conservatie genomen worden, zo ook voor onze Zwarte bij. Haar karakter en evolutionaire adaptaties zijn immers uniek.
Toestand van de populatie en vooruitzichten
Hoewel de Zwarte bij onze inheemse honingbij is, werd er tot 2012 al decennia lang niet meer met haar geïmkerd in Vlaanderen. De Vlaamse imkers werken voornamelijk met de Carnicabij (een ondersoort uit de Balkan) en in mindere mate met de Buckfastbij (een kunstmatig geteelde hybride). Imkers hebben in principe geen controle over de bevruchting van hun koninginnen, dat kan ietwat vervelend zijn aangezien al die verschillende types honingbijen met elkaar kunnen kruisen.
2012 was het jaar van de kentering, toen arriveerden er voor het eerst in lange tijd weer enkele Mellifera-koninginnen in Limburg vanuit de populatie te Chimay aan de Belgisch-Franse grens. Het succes daarvan had enige jaren later, in 2015, de oprichting van de vzw Limburgse Zwarte Bij (verkort tot LZB vzw) tot gevolg. De hoofddoelstelling van deze organisatie was het tot stand brengen van een nieuwe populatie van onze inheemse Zwarte bij in Limburg. Echter, omwille van de onverwacht grote interesse voor Zwarte bijen in imkermiddens, werd besloten het werkveld te verruimen naar de Benelux. Een belangrijke gebeurtenis in dit kader van de naamswijziging van Limburgse Zwarte Bij naar ZwarteBij.org.
Recent wetenschappelijk inzicht
Sinds de jaren ’90 word er geregeld onderzoek verricht naar de Zwarte bij in het kader van conservatie. Daarbij wordt onder meer getracht de genetische pollutie in kaart te brengen. Jammer genoeg heeft men moeten vaststellen dat het aantal noemenswaardig genetisch zuivere populaties bedroevend laag is. Veelal is de oorzaak hiervan dat de resterende populaties onvoldoende beschermd zijn tegen hybridisatie doordat de regio’s waarin zij gesitueerd zijn vaak omgeven zijn door imkers welke met uitheemse honingbijen of hybride-honingbijen imkeren. Onderzoek van Lionel Garnery, geneticus aan het Franse overheidsinstituut voor wetenschappelijk onderzoek, heeft aangetoond dat de populatie van Chimay (waaruit ZwarteBij.org haar teeltmateriaal betrekt) een uitzonderlijk hoge graad van genetische zuiverheid vertoont. Het feit dat er nog maar weinig noemenswaardig zuivere populaties bestaan maakt op een pijnlijke manier duidelijk dat het hoog tijd is om nieuwe populaties op te richten zoals ZwarteBij.org tracht te doen.
Imago van de Zwarte bij
Het imago van de Zwarte bij is niet bepaald rooskleurig. Echter, de imkers die een opendeurdag van ZwarteBij.org bijwonen staan telkens versteld als ze zien hoe zachtaardig en handelbaar onze Zwarte bijen zijn. Zij besluiten telkens dat het karakter van onze Zwarte bij allesbehalve overeenstemt met het beeld dat zij van haar in gedachten hebben. Menig imker is dan ook bereid om, na haar met eigen ogen gezien te hebben, als lid van ZwarteBij.org mee de kar van de Zwarte bij te trekken.
De imkers die momenteel met de Zwarte bij werken hebben daar hoofdzakelijk voor gekozen omdat zij beseffen hoe een waardevol ecologisch patrimonium de Zwarte bij vormt, een patrimonium welk het meer dan waard is om te behouden. Zij halen dan ook ruim voldoening uit hun hobby door hieraan bij te dragen.
Beschikbaarheid van de Zwarte bij
Door het beperkt aantal resterende populaties Zwarte bijen én het gegeven dat de meeste imkers met Zwarte bijen woonachtig zijn in de buurt van zulk een populatie is de beschikbaarheid van Zwarte bijen automatisch al aan de lage kant. Bovendien beperken veel imkers met Zwarte bijen de verkoop van koninginnen en/of volken tot imkers uit de eigen streek (de streek waarin de populatie gevestigd is). Om hierin verbetering te brengen biedt ZwarteBij.org haar leden de mogelijkheid om zelf hun eigen Zwarte koninginnen te telen via overlarfprojecten.
Een honingbij die haar plan kan trekken
Als inheemse honingbij is de Zwarte bij gedurende 1000’den jaren door de natuur geselecteerd om te overleven in onze leefomstandigheden. Zwarte bijen zijn goede honingproducenten en uitstekende bestuivers. Zij is begiftigd met een sterke spaarzaamheid, een groot vliegvermogen en het benodigde karakter om ook uit vliegen te gaan met kouder, winderiger en natter weer. Dat alles maakt haar in onze contreien dé honingbij voor het opbouwen van een duurzame imkerij!